حدود نیم قرن است که از آغاز صنعت خودروسازی در ایران می‌گذرد. همیشه این سوال مطرح بوده که چرا با وجود هم سن بودن صنعت خودروسازی در ایران و کره، محصولات کره‌ای در رده‌ی مطرح‌ترین خودروهای جهانی قرار دارد، اما بازار خودروی ایران هنوز در بیست سال پیش سپری می‌کند و نه تنها در جهان بلکه در بازارهای داخلی هم منتقدان زیادی دارد. در این مقاله قصد داریم به بررسی دلایل بی کیفیتی خودروهای تولید داخل بپردازیم و ببینیم چرا دلار روی قیمت خودروهای داخلی اثر می‌گذارد؟

حمایت صد در صدی دولت می‌تواند سنگ بزرگی بر بدنه کیفیت خودروهای داخلی وارد آورد

صنعت خودروسازی در ایران همیشه تحت حمایت همه‌ جانبه‌ی دولت بوده است. این موضوع حتی باعث نارضایتی مسئولان ایران خودرو هم شده است. تا جایی که این مسئولان معتقدند که دولت باید مسئولیت پاسخگویی را به خودروسازان بسپارد و خود نیز در کنار مجلس نقش حاکمیتی و نظارتی را بر عهده بگیرد .به عبارت بهتر طبق نظر مسئولان خودروسازی کشور، دولت باید نقش حاکمیتی را پذیرفته و نقش شرکتی را به خودروسازان بسپارد. در این صورت اگر در زمان بروز مشکل خودروسازان ناچار به پاسخگویی به مجلس باشند، تلاش آن‌ها برای بالا بردن کیفیت بیشتر خواهد شد.

اما با تمام این اظهارات، دولت معتقد است به دلیل اشتغال‌زایی مستقیم و غیرمستقیمی که صنایع خودروسازی برای ایرانیان فراهم آورده است، نمی‌توان حمایت دولت از خودروسازان را حذف کرد. از سوی دیگر مسئولان ایران خودرو معتقد هستند که کم بودن کیفیت خودروهای داخلی تنها به گردن تولیدکننده نیست. بلکه درصد زیادی از آن به کیفیت جاده‌ها مرتبط بوده و یا تابعی از رفتار رانندگی در ایران است. به همین دلیل نمی‌توان بالا بودن درصد تصادف با یک خودرو داخلی را تنها به گردن تولیدکننده انداخت.

ورود چینی‌ها به عرصه‌ی خودرو سازی ایران آغازی برای بی کیفیتی خودروهای داخلی

پیش از انقلاب خیابان‌های ایران از خودروهایی مانند پیکان، ژیان و شاهین پر بود و این خودروها پا به پای رقبای اروپایی قدرتمند خود، پیش می‌رفتند. اما پس از انقلاب و مخصوصا آغاز جنگ تحمیلی، صنعت خودرو در کشور عملا به تعطیلی کشانده شد. چرا که اکثر بودجه‌ی کشور باید به جنگ اختصاص پیدا می‌کرد. پس از این که جنگ تمام شد، خودروسازان راه تولید داخلی را در پیش گرفتند. روابط بین‌المللی گسترش پیدا کرد و شرکت‌های مطرح دنیا وارد ایران شدند. شرکت‌هایی مانند پژو،‌کیا و نیسان که با وجود محصولات و دانش مهندسی خود توانستند روح تازه‌ای را در کالبد بی جان خودروسازی ایران بدمند.

سال 83 تولید پیکان به عنوان پرفروش‌ترین خودرو متوقف شد. خودروسازان در صدد بودند تا خودرویی هم قیمت پیکان تولید کنند. اما جایگزین مناسبی برای آن معرفی نشد. همین بازار پر تقاضا و کم عرضه ایران دلیلی بر آن شد تا خودروسازان دیگر کشورهای خارجی وارد عمل شده و برای در دست گرفتن بازار خودروی ایران تلاش کنند. در این برهه از تاریخ پای چین برای جایگزینی پیکان به ایران باز شد. محصولات چینی پر زرق و برقی که خیلی زود توانستند جای خود را در میان خریداران باز کرده و بازار پررونق پیکان را برای ایران خودرو حفظ کنند. این بازار پرفروش رفته رفته پای چینی‌ها را به بازار ایران باز کرده و باعث شد که کم کم خودروهای مونتاژی با ظاهر اروپایی و باطن چینی به دست مصرف‌کننده برسند. در نتیجه رفته رفته کیفیت محصولات داخلی نیز تحت تاثیر قرار گرفت. چراکه خودروسازان ایرانی خود را به این روند تولیدی عادت داده و به هیچ وجه قصد ترک یا تغییر عادت خود را ندارند.

اهرم‌های فشار تحریم‌های خارجی و مشکلات داخلی از هر دو سمت بر خودروسازان فشار وارد می‌کنند

تا پیش از آغاز دهه‌ی هشتاد، سطح کیفی خودروهای داخلی با خودروهای خارجی مطرح دنیا برابری می‌کرد. دلیل آن هم حضور مهندسان خارجی در کشور و استفاده از تجربه و دانش آن‌ها در صنعت خودروسازی ایران بود. اما پس از خروج آمریکا از برجام و در نتیجه آن خروج شرکت‌های اروپایی از بازار ایران، خودروسازان ناچار شدند با استفاده از تجربیاتی که در این مدت به دست آورده بودند، فرایند تولید را ادامه دهند‌. با این حال افزایش تورم و قیمت ارز باعث شد که تبادلات مالی خودروسازان کاهش پیدا کرده و دچار کمبود نقدینگی شوند. در نتیجه دیگر توان مالی برای سرمایه گذاری در بخش تحقیق و توسعه وجود نداشته باشد.

علاوه بر این‌ها کیفیت خودرو در ایران یک مقوله کاملا نسبی است. چرا که با شنیدن نام کیفیت هر فرد سطح متفاوت و خودروی متفاوتی را در نظر خواهد آورد. به همین دلیل بر طبق گفتگوی آقای انتصاریان رییس انجمن کیفیت ایران با خبرگزاری موج باید یک تعریف یکپارچه از کیفیت به دست آید تا بتوان آن را به عنوان معیاری برای سنجش خودروها استفاده کرد. همچنین خودروسازان باید از نظر قانونی موظف به پرداخت خسارت و خدمات پس از فروش شوند. چرا که این موضوع خودروسازان را وادار به رعایت بیشتر استانداردهای کیفی و در نتیجه ارتقا سطح محصولات خواهد کرد.

سخن پایانی

کیفیت خودرو تنها از یک بعد قابل بررسی نیست و مقوله‌ی کیفیت با استاندارد خودرو متفاوت است. کیفیت خودرو در بخش‌های مختلف تولید، فنی، بازاریابی و فروش تعریف می‌شود. استاندارد خودرو نیز قیودی است که سازمان استاندارد برای تولیدات خودرویی در ایران وضع کرده است تا سطح ایمنی آن‌ها را بالا برده و با محیط زیست سازگار کند. این استانداردها هرچند تا حدی در کیفیت خودرو تاثیرگذار هستند اما همه موضوع را در بر نمی‌گیرند.